“Loạn” thị trường vận tải taxi

| 2025-01-15 23:28:53

Sau khi Grab, Go-Viet, Vato, Aber… hoạt động, mới đây, tại TP Hồ Chí Minh, ứng dụng gọi xe mang tên Go-Ixe cũng đã chính thức ra mắt. Việc thị trường (TT) ứng dụng gọi xe “công nghệ” phát triển rầm rộ, đưa số lượng xe ô-tô dưới chín chỗ ngồi chạy đón khách qua các ứng dụng trên gia tăng đang gây quá tải hạ tầng giao thông (HTGT) đô thị. Hơn thế, sự ra đời liên tiếp của các ứng dụng gọi xe khiến cho TT kinh doanh vận tải (KDVT) taxi tại TP Hồ Chí Minh thêm rối loạn, phá vỡ quy hoạch số lượng phương tiện đối với loại hình này.

Gia tăng số lượng theo cấp số nhân

Theo thống kê từ Sở Giao thông vận tải (GTVT) TP Hồ Chí Minh, trong những năm qua, số lượng xe ô-tô từ chín chỗ trở xuống được cấp phù hiệu xe hợp đồng không ngừng tăng cao, nhất là từ khi thực hiện việc thí điểm theo Quyết định số 24/QĐ-BGTVT của Bộ GTVT năm 2016. Cụ thể, năm 2014 chỉ có 177 xe (thời điểm chưa thí điểm hoạt động xe “công nghệ”), đến năm 2016 là 17.360 xe (tăng gần 100 lần) và đến năm 2017 là 34.562 (tăng gần 200 lần so năm 2014). Trong khi, đối với xe taxi truyền thống số lượng lại giảm qua từng năm. Theo đó, năm 2010 có 36 đơn vị KDVT taxi với 12.654 đầu xe thì nay chỉ còn 17 đơn vị với 7.788 đầu xe, giảm hơn một nửa số đơn vị và giảm 40% số đầu xe.

Hiệp hội Taxi TP Hồ Chí Minh cho biết, nếu tính số lượng phương tiện tham gia TT KDVT bằng ô-tô dưới chín chỗ, tại TP Hồ Chí Minh hiện nay có khoảng 45.000 đầu xe. Như vậy, nếu so kết quả nghiên cứu quy hoạch vận tải hành khách (VTHK) công cộng bằng xe taxi trên địa bàn đến năm 2020 là 14.464 xe và đến năm 2025 là 16.524 xe, thì số lượng đầu xe ô-tô chạy theo hình thức taxi vượt quá ba lần. Trong khi số lượng taxi truyền thống giảm thì taxi “công nghệ” không ngừng tăng. Từ năm 2010 tới nay, số lượng xe taxi tại TP Hồ Chí Minh bị khống chế ở mức 11.000 xe. Thế nhưng, cơ quan chức năng lại cấp phù hiệu xe hợp đồng cho hơn 20.000 xe từ chín chỗ trở xuống, phần lớn những xe này sử dụng ứng dụng gọi xe để kinh doanh.

Nói về điều này, Tiến sĩ Phạm Sanh, chuyên gia quy hoạch HTGT đô thị cho hay, theo số liệu mà ngành GTVT thành phố đưa ra, hiện quỹ đất dành cho giao thông rất thấp. Cụ thể, tổng chiều dài các tuyến đường khoảng 4.155 km, đạt mật độ 1,98 km/km² (theo quy chuẩn xây dựng phải đạt 10 - 13,3 km/km²); diện tích đất dành cho giao thông khoảng 7.841 ha (theo quy hoạch cần đạt 22.305 ha); diện tích đất dành cho giao thông đạt 8,6% so diện tích đất xây dựng đô thị (theo quy hoạch phải đạt 22,3%). Ngược lại, với khoảng 7,5 triệu phương tiện hiện có, nếu toàn bộ xe đỗ trên mặt đường sẽ chiếm tới gần 40% diện tích mặt đường đô thị. Nếu 60% phương tiện lưu thông với vận tốc bình quân 20 km/giờ thì diện tích mặt đường toàn thành phố vượt năng lực khoảng 1,2 lần.

Đề cập sự phát triển quá “nóng” của loại hình KDVT hành khách ô-tô dưới chín chỗ ngồi, ông Phạm Sanh cho rằng, rõ ràng quy hoạch phát triển taxi trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đã bị phá vỡ. Ngoài ra, số lượng taxi ngoại tỉnh chạy trên địa bàn thành phố gần như không thể kiểm soát và gia tăng hằng ngày, cùng với đó là taxi “dù”, taxi “nhái” hoạt động khắp nơi.

Theo Sở GTVT TP Hồ Chí Minh, lượng xe ô-tô chín chỗ trở xuống mang biển số các tỉnh, thành phố khác không ngừng chuyển về thành phố để tham gia hoạt động theo hình thức xe hợp đồng. Để được cấp phù hiệu xe hợp đồng, các xe mang biển số các tỉnh, thành phố khác hầu hết đều gia nhập công ty, hợp tác xã đã được cấp giấy phép kinh doanh vận tải.

Bài toán khó giải?

Dự án (DA) Quy hoạch xe taxi đến năm 2025 được UBND thành phố Hồ Chí Minh phê duyệt từ tháng 6-2013 chỉ đề cập loại hình KDVT taxi truyền thống, chưa xem xét nội dung về hoạt động VTHK công cộng bằng xe taxi, xe hợp đồng chín chỗ ngồi trở xuống chở khách thông qua hợp đồng điện tử (hay còn gọi là xe “công nghệ”) nên phạm vi quy hoạch của tư vấn cũng chỉ giới hạn với loại hình taxi truyền thống. Từ đó, khiến cho cơ quan chức năng quản lý về mặt nhà nước đối với loại hình KDVT theo hình thức hợp đồng điện tử còn nhiều bất cập.

Trước thực trạng trên, các chuyên gia giao thông cho rằng, trước hết, cơ quan quản lý trực tiếp là Sở GTVT cần kiểm soát số lượng xe của các đơn vị taxi truyền thống và ngoại tỉnh đang hoạt động; đồng thời, rà soát kỹ các đơn vị KDVT bằng phần mềm ứng dụng công nghệ như: Grab, Go-Viet, Go-Ixe... Mặt khác, lực lượng chức năng cần thường xuyên tổ chức ra quân kiểm tra, xử phạt và đình chỉ hoạt động của xe taxi “dù”, taxi “nhái”. Song song đó, cần xem xét lại quy hoạch lộ trình phát triển taxi, bởi quy hoạch hiện đã lỗi thời và không đáp ứng nhu cầu phát triển thực tế. Đồng thời, để phát triển VTHK công cộng bằng xe taxi một cách hài hòa, thành phố cần quản lý chặt số lượng phương tiện và chất lượng dịch vụ, đồng thời có chính sách hỗ trợ để phát triển bền vững loại hình dịch vụ này.

Theo Chủ tịch Hiệp hội VTHK liên tỉnh và du lịch TP Hồ Chí Minh Lê Trung Tính, cần tôn trọng quy luật chọn lọc và đào thải của TT, tức là hãy để cho TT tự điều tiết. Thế nhưng, đặt trong bối cảnh hiện nay, áp lực lên HTGT của TP Hồ Chí Minh vốn đã rất căng thẳng thì việc Nhà nước sớm có giải pháp can thiệp, điều tiết là việc cần làm ngay. Cần có quy hoạch taxi phát triển tương xứng nhu cầu xã hội, HTGT đô thị, xu hướng phát triển của thành phố.

Về giải pháp thời gian tới, ông Trần Quang Lâm, Phó Giám đốc Sở GTVT thành phố Hồ Chí Minh cho hay, Sở đã tham mưu UBND thành phố tạm thời khống chế số lượng xe taxi. Đồng thời, Sở đã kiến nghị Hội đồng thẩm định quy hoạch phát triển VTHK công cộng bằng xe taxi đến năm 2025 tạm dừng thẩm định DA quy hoạch này, do lượng xe tăng quá nhanh khiến công tác quản lý gặp nhiều khó khăn và bất cập thời gian qua.

Đối với xe hợp đồng dưới chín chỗ, Sở đang trình đề án tăng cường phát triển VTHK công cộng theo hướng ưu tiên phát triển dịch vụ xe buýt; giao thông vận tải đô thị khối lượng lớn; VTHK đường thủy nội địa và liên vùng; các loại hình VTHK công cộng, bán công cộng khác (taxi, xe điện, xe đạp công cộng...). Trong đó, hoạch định số lượng phương tiện taxi phát triển hợp lý với các phương thức VTHK đô thị khác; đồng thời, ban hành chính sách quản lý VTHK bằng xe taxi như: quản lý phạm vi, số lượng, nhận diện phương tiện, bao gồm dịch vụ taxi sử dụng công nghệ, phù hợp thực tiễn đô thị; hạn chế số lượng phương tiện ô-tô đăng ký mới; kết hợp hạn chế xe có biển số tỉnh lưu thông vào trung tâm thành phố theo lộ trình.

Mặt khác, TP Hồ Chí Minh cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, coi ô-tô từ chín chỗ trở xuống là loại hình KDVT khách bằng xe taxi để quản lý chặt chẽ và hiệu quả hơn. Trong thời gian chờ Chính phủ ban hành Nghị định (NĐ) thay thế Nghị định số 86/2014/NĐ-CP (NĐ 86), Sở GTVT kiến nghị Hội đồng thẩm định DA Quy hoạch tạm dừng thẩm định DA quy hoạch VTHK công cộng bằng xe taxi trên địa bàn TP Hồ Chí Minh.