Vùng Đông Nam Bộ tuy chiếm diện tích nhỏ nhưng lại là trung tâm kinh tế năng động, luôn đi đầu trong đổi mới, sáng tạo và là đầu tàu kinh tế cả nước. Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 mới được phê duyệt được kỳ vọng sẽ mở những “điểm chốt” để giải phóng nguồn lực cho khu vực này tiếp tục phát huy vai trò "Thành đồng Tổ quốc" trong phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ mới.
Nghị quyết 24 – động lực để Đông Nam Bộ cất cánh
Vùng Đông Nam Bộ gồm thành phố Hồ Chí Minh và 5 tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước, Tây Ninh. Khu vực này chỉ chiếm hơn 7% tổng diện tích và gần 20% dân số cả nước nhưng lại là trung tâm kinh tế năng động, luôn đi đầu trong đổi mới, sáng tạo và là Vùng đầu tàu kinh tế cả nước.
Với mục tiêu đưa Đông Nam Bộ trở thành vùng phát triển năng động, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, động lực tăng trưởng lớn nhất cả nước và là trung tâm khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ cao, logistics và trung tâm tài chính quốc tế có tính cạnh tranh cao trong khu vực, ngày 07/10/2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 24-NQ/TW về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Thực hiện Nghị quyết, trong hơn một năm qua, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành đã tích cực hoàn thiện thể chế với tư duy, phương pháp luận và cách tiếp cận mới, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, đầu tư, kinh doanh trong môi trường kinh tế số và phát triển kinh tế số của vùng. Bên cạnh đó, các quy định pháp luật được rà soát, bổ sung nhằm tạo điều kiện thuận lợi liên kết cơ quan điều phối trong Vùng. Điểm nhấn trong việc hoàn thiện thể chế, tạo cơ chế cho vùng phát triển là Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh gồm nhiều cơ chế, chính sách mới mang tính đột phá, vượt trội; Nghị quyết số 106/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ, trong đó bao gồm các công trình đường bộ quan trọng của vùng Đông Nam Bộ được áp dụng.
Với vai trò kiến tạo và điều phối, Chính phủ đã phân công phân nhiệm rõ ràng gắn với trách nhiệm của từng Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương trong vùng Đông Nam Bộ. Chính phủ đồng thời điều tiết ngân sách của các tỉnh, thành phố trong Vùng để các địa phương có nguồn ngân sách đầu tư phát triển các ứng dụng nền tảng số nhằm thúc đẩy chính quyền số. Tính đến năm 2023, 2/6 địa phương của Vùng được tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại (Thành phố Hồ Chí Minh và Đồng Nai). Việc điều tiết tăng tỷ lệ ngân sách đã tạo điều kiện cho các địa phương có thêm nguồn thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và kết nối vùng.
Tại các địa phương, các thành viên trong Vùng đã tập trung tìm ra các giải pháp căn cơ để phát triển kinh tế-xã hội phù hợp điều kiện của từng địa phương, từ đó xác định rõ nhiệm vụ cụ thể, góp phần thực hiện nhiệm vụ chung của toàn Vùng mà mục tiêu Nghị quyết 24 đã đề ra.
Nghị quyết 24 đã thực sự trở thành một điểm nhấn quan trọng, là chìa khóa, là động lực mới để vùng Đông Nam Bộ cất cánh vươn lên, thể hiện qua các số liệu "cân đong đo đếm được". Theo đánh giá sau 1 năm thực hiện Nghị quyết 24 của Hội đồng điều phối vùng Đông Nam Bộ, năm 2023, tốc độ tăng trưởng GRDP cả Vùng ước đạt 5,06%, cao hơn mức tăng 5,05% của cả nước; thu ngân sách nhà nước đạt 690 nghìn tỷ đồng, chiếm 30,2% tổng thu ngân sách; thu hút 11.390 triệu USD nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, chiếm 31,1% vốn FDI của nền kinh tế. Cơ sở hạ tầng của Vùng có sự phát triển rõ nét, phản ánh qua tiến độ xây dựng hàng loạt các dự án quan trọng như: Sân bay Long Thành, nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, đường Vành đai 3 TPHCM, các tuyến cao tốc; việc thúc đẩy các dự án lớn như Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM, Trung tâm thương mại tự do tại Bà Rịa-Vũng Tàu (khu Cái Mép-Thị Vải)… Kết quả trên cho thấy khí thế mới, cách làm mới, tư duy, phương pháp luận mới và cách tổ chức thực hiện mới của Vùng.
Giải phóng nguồn lực để tiếp tục phát huy vai trò "Thành đồng Tổ quốc"
Nghị quyết 24 – động lực để Đông Nam Bộ cất cánh
Vùng Đông Nam Bộ gồm thành phố Hồ Chí Minh và 5 tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước, Tây Ninh. Khu vực này chỉ chiếm hơn 7% tổng diện tích và gần 20% dân số cả nước nhưng lại là trung tâm kinh tế năng động, luôn đi đầu trong đổi mới, sáng tạo và là Vùng đầu tàu kinh tế cả nước.
Với mục tiêu đưa Đông Nam Bộ trở thành vùng phát triển năng động, có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, động lực tăng trưởng lớn nhất cả nước và là trung tâm khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ cao, logistics và trung tâm tài chính quốc tế có tính cạnh tranh cao trong khu vực, ngày 07/10/2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 24-NQ/TW về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Thực hiện Nghị quyết, trong hơn một năm qua, Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành đã tích cực hoàn thiện thể chế với tư duy, phương pháp luận và cách tiếp cận mới, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo, đầu tư, kinh doanh trong môi trường kinh tế số và phát triển kinh tế số của vùng. Bên cạnh đó, các quy định pháp luật được rà soát, bổ sung nhằm tạo điều kiện thuận lợi liên kết cơ quan điều phối trong Vùng. Điểm nhấn trong việc hoàn thiện thể chế, tạo cơ chế cho vùng phát triển là Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hồ Chí Minh gồm nhiều cơ chế, chính sách mới mang tính đột phá, vượt trội; Nghị quyết số 106/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình đường bộ, trong đó bao gồm các công trình đường bộ quan trọng của vùng Đông Nam Bộ được áp dụng.
Với vai trò kiến tạo và điều phối, Chính phủ đã phân công phân nhiệm rõ ràng gắn với trách nhiệm của từng Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương trong vùng Đông Nam Bộ. Chính phủ đồng thời điều tiết ngân sách của các tỉnh, thành phố trong Vùng để các địa phương có nguồn ngân sách đầu tư phát triển các ứng dụng nền tảng số nhằm thúc đẩy chính quyền số. Tính đến năm 2023, 2/6 địa phương của Vùng được tăng tỷ lệ ngân sách giữ lại (Thành phố Hồ Chí Minh và Đồng Nai). Việc điều tiết tăng tỷ lệ ngân sách đã tạo điều kiện cho các địa phương có thêm nguồn thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và kết nối vùng.
Tại các địa phương, các thành viên trong Vùng đã tập trung tìm ra các giải pháp căn cơ để phát triển kinh tế-xã hội phù hợp điều kiện của từng địa phương, từ đó xác định rõ nhiệm vụ cụ thể, góp phần thực hiện nhiệm vụ chung của toàn Vùng mà mục tiêu Nghị quyết 24 đã đề ra.
Nghị quyết 24 đã thực sự trở thành một điểm nhấn quan trọng, là chìa khóa, là động lực mới để vùng Đông Nam Bộ cất cánh vươn lên, thể hiện qua các số liệu "cân đong đo đếm được". Theo đánh giá sau 1 năm thực hiện Nghị quyết 24 của Hội đồng điều phối vùng Đông Nam Bộ, năm 2023, tốc độ tăng trưởng GRDP cả Vùng ước đạt 5,06%, cao hơn mức tăng 5,05% của cả nước; thu ngân sách nhà nước đạt 690 nghìn tỷ đồng, chiếm 30,2% tổng thu ngân sách; thu hút 11.390 triệu USD nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, chiếm 31,1% vốn FDI của nền kinh tế. Cơ sở hạ tầng của Vùng có sự phát triển rõ nét, phản ánh qua tiến độ xây dựng hàng loạt các dự án quan trọng như: Sân bay Long Thành, nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, đường Vành đai 3 TPHCM, các tuyến cao tốc; việc thúc đẩy các dự án lớn như Trung tâm tài chính quốc tế tại TPHCM, Trung tâm thương mại tự do tại Bà Rịa-Vũng Tàu (khu Cái Mép-Thị Vải)… Kết quả trên cho thấy khí thế mới, cách làm mới, tư duy, phương pháp luận mới và cách tổ chức thực hiện mới của Vùng.
Giải phóng nguồn lực để tiếp tục phát huy vai trò "Thành đồng Tổ quốc"
Ngày 04/5/2024, Thủ tướng Chính phủ ký Phạm Minh Chính ký Quyết định số 370/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Việc hoàn tất phê duyệt quy hoạch vùng Đông Nam Bộ trong thời điểm này được đánh giá có ý nghĩa quan trọng chín muồi để: Cụ thể hóa tầm nhìn, quan điểm, mục tiêu tại Nghị quyết phát triển vùng và quy hoạch cấp quốc gia vào vùng; Cụ thể hóa việc bố trí không gian phát triển các ngành quốc gia trên địa bàn; Triển khai các dự án mang tính kết nối quan trọng giữa các tỉnh trong vùng, liên vùng và liên ngành; Đẩy nhanh thực hiện các đột phá chiến lược nhằm phát huy tối đa lợi thế so sánh về vị trí địa kinh tế của vùng, thúc đẩy phát triển KTXH của cả vùng và các vùng lân cận.
Chính phủ sẽ những cơ chế mới mạnh mẽ, thông thoáng để hỗ trợ Đông Nam Bộ có những bước phát triển tốt
Nội dung của Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tập trung vào 3 từ “đột phá, tiên phong và liên kết”. Quy hoạch lần này được đánh giá có đột phá từ tư duy, tầm nhìn cho đến tổ chức thực hiện. Quy hoạch xác định vùng Đông Nam Bộ phải tiên phong, đi đầu trong năng động sáng tạo đổi mới và cải cách; hình thành các lĩnh vực dẫn dắt và đóng góp cho đất nước và các vùng xung quanh như khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, giáo dục-đào tạo, phát triển văn hóa, xã hội…
Về liên kết, đây là xu thế tất yếu và là nội dung được nhấn mạnh trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và trong các Nghị quyết gần đây của Bộ Chính trị. Vấn đề liên kết vùng có nhiều nội dung như liên kết hạ tầng, liên kết xã hội, liên kết về biến đổi khí hậu, liên kết về đào tạo, nguồn nhân lực. Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ mới được phê duyệt định hướng rõ các tỉnh, thành phố cần tăng cường tính kết nối, hỗ trợ, bổ sung cho nhau, nhằm tận dụng khai thác tối đa cơ hội, thế mạnh của từng địa phương từ đó mang lại những giá trị lớn hơn.
Quy hoạch cũng sẽ là cơ sở quan trọng để hóa giải các điểm nghẽn của vùng Đông Nam Bộ. Đó là, tốc độ phát triển của Vùng thời gian qua chưa tương xứng so với tiềm năng; đóng góp của Vùng trong GDP cả nước đang có xu hướng giảm, trong khi các tiềm năng dư địa, lợi thế còn đang rất nhiều, chưa khai thác hết. Việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang nhanh và bền vững chưa nhanh. Phát triển văn hóa, công nghiệp văn hóa chưa tương xứng với truyền thống lịch sử - văn hóa hào hùng của vùng. Hạ tầng liên kết giữa nội Vùng và các vùng khác còn hạn chế. Ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, ngập úng vẫn là vấn đề lớn. Đặc biệt là sự hỗ trợ lẫn nhau giữa các địa phương còn vướng, cần phải tư duy bứt phá để tháo gỡ.
Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nhấn mạnh TP. Hồ Chí Minh và vùng Đông Nam Bộ không chỉ là một vùng động lực, một cực tăng trưởng của cả nước mà còn đặt trong thế so sánh với các nước trong khu vực, châu Á và trên thế giới theo đúng tinh thần của Nghị quyết 24 của Bộ Chính trị. Vì thế, sứ mệnh mới của Vùng cũng như TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn tới là phải phát triển cao hơn, vượt bậc hơn.
Để bản quy hoạch phát huy giá trị, khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế Vùng, Chính phủ yêu cầu các địa phương cần tăng tốc, đột phá, tiên phong, liên kết chặt chẽ, thực chất và hiệu quả; đẩy mạnh đồng bộ 3 đột phá chiến lược về thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực. Thủ tướng chỉ rõ điều đầu tiên cần làm là khẩn trương xây dựng Kế hoạch thực hiện Quy hoạch vùng trên tinh thần "thông thoáng về chính sách, thông suốt về hạ tầng và thông minh về quản trị". Tập trung cơ cấu lại các ngành kinh tế theo hướng hiện đại, ưu tiên phát triển các ngành, lĩnh vực có thế mạnh; phát triển công nghiệp theo chiều sâu; phát triển nhanh các ngành dịch vụ có giá trị gia tăng cao, thế mạnh của vùng (thương mại điện tử, trung tâm logistics tầm cỡ khu vực, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ…).
Bên cạnh đó, ưu tiên đầu tư các dự án trọng điểm tạo động lực, có tác động trực tiếp có tính lan tỏa rộng đến phát triển kinh tế-xã hội; các dự án có tính kết nối quốc tế, liên vùng và hướng biển… để có hạ tầng chiến lược hiện đại, thông minh phù hợp với xu thế phát triển mới.
Tập trung đào tạo phát triển nguồn nhân lực, thu hút nhân tài, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, đặc biệt là nhân lực bán dẫn, nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; đẩy mạnh xúc tiến đầu tư, chuẩn bị tốt các dự án trọng điểm, quan trọng để mời gọi các nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư chiến lược. Đẩy mạnh các hoạt động điều phối vùng, triển khai thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển vùng; các hoạt động liên kết phát triển đồng bộ hệ thống hạ tầng kinh tế-xã hội, liên kết các chuỗi đô thị, chuỗi cung ứng, logistic, dịch vụ chất lượng cao.
Để hỗ trợ Đông Nam Bộ có những bước phát triển tốt, Thủ tướng nhấn mạnh, Chính phủ sẽ những cơ chế mới mạnh mẽ, thông thoáng cho Vùng. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang cùng các Bộ, ngành và địa phương nghiên cứu các cơ chế, chính sách đặc thù cho cả vùng Đông Nam Bộ để có thể đề xuất những cơ chế phù hợp với điều kiện đặc thù riêng, từ đó phát huy được tiềm năng, thế mạnh vùng và từng địa phương.
Về trách nhiệm của các địa phương trong triển khai thực hiện quy hoạch, các tỉnh, thành phố cần nhận thức việc liên kết vùng là xu thế tất yếu; đồng thời cần tham gia tích cực, hiệu quả trong cơ chế hoạt động của Hội đồng Điều phối vùng. Mạnh dạn đầu tư phát triển, khai thác được các tiềm năng, lợi thế và tận dụng các dư địa vĩ mô còn cho phép, bảo đảm an toàn, nhưng vẫn tạo được động lực phát triển.
Với quyết tâm cao hơn, nỗ lực lớn hơn, triển khai đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp, Quy hoạch sẽ mở những “điểm chốt” để giải phóng nguồn lực cho vùng Đông Nam đang được ví như một chiếc lò xo bị nén lại để Vùng tiếp tục phát huy vai trò "Thành đồng Tổ quốc" trong phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ mới./.
B.N