Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020: Việt Nam tiếp tục duy trì thứ hạng cao
Báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020 (GII 2020) được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố cho thấy, Việt Nam duy trì được thứ hạng cao, ghi nhận năm thứ hai liên tiếp xếp thứ 42/131 quốc gia và nền kinh tế. Với thứ hạng này, Việt Nam giữ vị trí số 1 trong nhóm 29 quốc gia có cùng mức thu nhập và đứng thứ 3 khu vực Đông Nam Á.
Bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu của Liên hợp quốc (GII) năm 2020 liệt kê năng lực cạnh tranh của 131 nền kinh tế dựa trên 80 tiểu tiêu chí được WIPO, trường Kinh doanh INSEAD và trường Đại học Cornell phối hợp biên soạn. Trong những năm qua, Việt Nam nằm trong số các nền kinh tế có thu nhập trung bình thấp thu được nhiều kết quả đổi mới ở nhóm chỉ số đầu ra hơn so với đầu vào, thuộc tốp 50 nền kinh tế đạt được tiến bộ đáng kể nhất trong bảng xếp hạng theo thời gian.
Một bối cảnh đổi mới đang thay đổi
Tổng Giám đốc WIPO Francis Gurry đặc biệt nhấn mạnh, vai trò của đổi mới sáng tạo trong việc khôi phục nền kinh tế mỗi nước nói riêng và thế giới nói chung đã bị đại dịch Covid-19 tàn phá. Sự lây lan nhanh chóng trên toàn thế giới của dịch Covid-19 đòi hỏi phải có tư duy mới để bảo đảm chiến thắng chung trước thách thức toàn cầu quan trọng này.
Theo báo cáo của WIPO, trong bảng xếp hạng hàng năm, GII cho thấy sự ổn định ở vị trí cao nhất, nhưng có sự dịch chuyển dần dần về một nhóm các nền kinh tế châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines và Việt Nam - những quốc gia đã tăng đáng kể trong bảng xếp hạng đổi mới sáng tạo trong những năm qua. Theo đó, trong những năm qua, Ấn Độ, Trung Quốc, Philippines và Việt Nam là những nền kinh tế có tiến bộ đáng kể nhất trong xếp hạng đổi mới GII theo thời gian. Cả bốn quốc gia này hiện đều có mặt trong top 50.
Báo cáo cho biết, các nền kinh tế hoạt động hàng đầu trong GII hầu như vẫn chỉ thuộc nhóm thu nhập cao. Trung Quốc (xếp thứ 14) vẫn là nền kinh tế có thu nhập trung bình duy nhất trong GII top 30. Theo sau là Malaysia đứng thứ 33. Ấn Độ (thứ 48) và Philippines lần đầu tiên lọt vào top 50.
Đứng đầu trong nhóm thu nhập trung bình thấp, Việt Nam đứng thứ 42 trong năm thứ hai liên tiếp, từ vị trí 71 năm 2014. Indonesia (thứ 85) gia nhập top 10 của nhóm này. Tanzania đứng đầu nhóm thu nhập thấp (thứ 88). Các chuyên gia đánh giá, chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu GII đã được chính phủ của các quốc gia Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam sử dụng để cải thiện hiệu suất đổi mới của họ.
Những kết quả tích cực
Trong bối cảnh khó khăn của năm 2020 khi nền kinh tế của các quốc gia đều bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 bùng phát, Việt Nam đang nổi lên như một hình mẫu không chỉ về chống dịch mà còn tích lũy được kết quả nghiên cứu trong nhiều năm và đưa ra các giải pháp về KH&CN để chống lại đại dịch COVID-19. Một chỉ số đáng bất ngờ khác là, mặc dù trong 6 tháng giãn cách xã hội vì dịch COVID- 19, nhưng số lượng bằng sáng chế, đơn sở hữu trí tuệ khác, bằng phát minh sáng chế vẫn tiếp tục tăng và số được công nhận cũng tăng hơn so với năm 2019. Trong bảng xếp hạng GII 2020, các chuyên gia WIPO đánh giá, Việt Nam xếp hạng thứ 42 là đang cao hơn so với trình độ phát triển hiện nay.
Báo cáo chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020 (GII 2020) được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố cho thấy, Việt Nam duy trì được thứ hạng cao, ghi nhận năm thứ hai liên tiếp xếp thứ 42/131 quốc gia và nền kinh tế. Với thứ hạng này, Việt Nam giữ vị trí số 1 trong nhóm 29 quốc gia có cùng mức thu nhập và đứng thứ 3 khu vực Đông Nam Á.
Bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu của Liên hợp quốc (GII) năm 2020 liệt kê năng lực cạnh tranh của 131 nền kinh tế dựa trên 80 tiểu tiêu chí được WIPO, trường Kinh doanh INSEAD và trường Đại học Cornell phối hợp biên soạn. Trong những năm qua, Việt Nam nằm trong số các nền kinh tế có thu nhập trung bình thấp thu được nhiều kết quả đổi mới ở nhóm chỉ số đầu ra hơn so với đầu vào, thuộc tốp 50 nền kinh tế đạt được tiến bộ đáng kể nhất trong bảng xếp hạng theo thời gian.
Một bối cảnh đổi mới đang thay đổi
Tổng Giám đốc WIPO Francis Gurry đặc biệt nhấn mạnh, vai trò của đổi mới sáng tạo trong việc khôi phục nền kinh tế mỗi nước nói riêng và thế giới nói chung đã bị đại dịch Covid-19 tàn phá. Sự lây lan nhanh chóng trên toàn thế giới của dịch Covid-19 đòi hỏi phải có tư duy mới để bảo đảm chiến thắng chung trước thách thức toàn cầu quan trọng này.
Theo báo cáo của WIPO, trong bảng xếp hạng hàng năm, GII cho thấy sự ổn định ở vị trí cao nhất, nhưng có sự dịch chuyển dần dần về một nhóm các nền kinh tế châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines và Việt Nam - những quốc gia đã tăng đáng kể trong bảng xếp hạng đổi mới sáng tạo trong những năm qua. Theo đó, trong những năm qua, Ấn Độ, Trung Quốc, Philippines và Việt Nam là những nền kinh tế có tiến bộ đáng kể nhất trong xếp hạng đổi mới GII theo thời gian. Cả bốn quốc gia này hiện đều có mặt trong top 50.
Báo cáo cho biết, các nền kinh tế hoạt động hàng đầu trong GII hầu như vẫn chỉ thuộc nhóm thu nhập cao. Trung Quốc (xếp thứ 14) vẫn là nền kinh tế có thu nhập trung bình duy nhất trong GII top 30. Theo sau là Malaysia đứng thứ 33. Ấn Độ (thứ 48) và Philippines lần đầu tiên lọt vào top 50.
Đứng đầu trong nhóm thu nhập trung bình thấp, Việt Nam đứng thứ 42 trong năm thứ hai liên tiếp, từ vị trí 71 năm 2014. Indonesia (thứ 85) gia nhập top 10 của nhóm này. Tanzania đứng đầu nhóm thu nhập thấp (thứ 88). Các chuyên gia đánh giá, chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu GII đã được chính phủ của các quốc gia Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam sử dụng để cải thiện hiệu suất đổi mới của họ.
Những kết quả tích cực
Trong bối cảnh khó khăn của năm 2020 khi nền kinh tế của các quốc gia đều bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 bùng phát, Việt Nam đang nổi lên như một hình mẫu không chỉ về chống dịch mà còn tích lũy được kết quả nghiên cứu trong nhiều năm và đưa ra các giải pháp về KH&CN để chống lại đại dịch COVID-19. Một chỉ số đáng bất ngờ khác là, mặc dù trong 6 tháng giãn cách xã hội vì dịch COVID- 19, nhưng số lượng bằng sáng chế, đơn sở hữu trí tuệ khác, bằng phát minh sáng chế vẫn tiếp tục tăng và số được công nhận cũng tăng hơn so với năm 2019. Trong bảng xếp hạng GII 2020, các chuyên gia WIPO đánh giá, Việt Nam xếp hạng thứ 42 là đang cao hơn so với trình độ phát triển hiện nay.
Chỉ số GII của Việt Nam được WIPO đánh giá đạt một số kết quả tích cực đáng chú ý sau:
Cải thiện về trình độ phát triển của kinh doanh
Theo đánh giá của WIPO, năm 2020 hệ thống đổi mới sáng tạo (ĐMST) của Việt Nam có kết quả nổi bật về trình độ phát triển của thị trường, xếp hạng 39, tăng 30 bậc từ vị trí 69 năm 2019. Trong đó, tiến bộ đáng chú ý là về liên kết ĐMST, với kết quả tốt hơn ở chỉ số Hợp tác Viện trường - doanh nghiệp (tăng 10 bậc, từ vị trí 75 lên 65) và chỉ số Quy mô phát triển của cụm công nghiệp (tăng 32 bậc, từ vị trí 74 lên 42). Năng lực Hấp thụ tri thức tăng 13 bậc so với năm 2019, xếp hạng 10 - là thế mạnh của Việt Nam nhờ sự dẫn đầu về Nhập khẩu công nghệ cao (hạng 4) và Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) (hạng 19).
Cải thiện về Cơ sở hạ tầng chung
Năm 2020, cơ sở hạ tầng tiếp tục có sự cải thiện tích cực, tăng 09 bậc so với năm 2019. Trong đó, đáng kể nhất là nhóm chỉ số về Hạ tầng ICT – tăng 6 bậc so với 2019 với tiến bộ rõ rệt về Tiếp cận ICT (tăng 4 bậc từ vị trí 90 lên 86) và Sử dụng ICT (tăng 27 bậc, từ vị trí 92 lên 65).
Các chỉ số liên quan tới năng lượng trong GII 2020 cũng có sự cải thiện tích cực. Chỉ số sản lượng điện theo đầu người tiếp tục cải thiện so với 2019, tăng 5 bậc, từ vị trí 81 lên 76. Chỉ số GDP/đơn vị năng lượng sử dụng tăng 7 bậc từ vị trí 92 lên 85.
Cải thiện về đầu ra ĐMST
Về đầu ra ĐMST, nhóm chỉ số sáng tạo tri thức và lan truyền tri thức có cải thiện tích cực so với 2019, trong đó, nhóm chỉ số lan truyền tri thức xếp hạng 14 được coi là thế mạnh của Việt Nam, nhờ sự dẫn đầu về xuất khẩu công nghệ cao (hạng 2). Đặc biệt, chỉ số số công bố bài báo khoa học và kĩ thuật đã tăng 13 bậc so với 2019, từ vị trí 74 lên 61.
Sản phẩm sáng tạo tăng 9 bậc so với năm 2019, xếp hạng 38. Có 06 chỉ số ở trụ cột này cải thiện so với 2019 và có thứ hạng cao như số lượng ứng dụng phần mềm được sản xuất (hạng 10, tăng 3 bậc); chỉ số đăng kí nhãn hiệu theo xuất xứ (hạng 20, tăng 4 bậc). Chỉ số sản lượng ngành công nghệ cao và công nghệ trung bình cao tăng 4 bậc, từ 27 lên 23. Đặc biệt, với 33 thương hiệu nằm trong tốp 5.000, Việt Nam xếp hạng thứ 19 ở chỉ số mới được đưa vào sử dụng lần đầu tiên trong GII 2020 – chỉ số giá trị thương hiệu toàn cầu.
Có nhiều yếu tố quan trọng tạo nên kết quả trên, trong đó phải kể đến việc từ năm 2017 đến nay, Chính phủ đã sử dụng chỉ số GII như một công cụ quản lý điều hành quan trọng đồng thời đã phân công các bộ, cơ quan, địa phương có trách nhiệm cải thiện chỉ số này; và Bộ KH&CN được giao nhiệm vụ là đầu mối theo dõi, điều phối chung. Với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, các Phó Thủ tướng cũng như sự vào cuộc của nhiều bộ, ngành, địa phương, các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, chỉ số GII của Việt Nam liên tục được cải thiện, từ vị trí 59 (năm 2016) lên vị trí 42 (năm 2019 và năm 2020).
Hơn nữa, nằm trong một khu vực kinh tế rất năng động, bằng nhiều bước đi đa dạng, sáng tạo, Việt Nam đã khai thác được những cơ hội tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài. Việt Nam cũng đã chủ động tham gia các hiệp định thương mại tư do song phương và đa phương, chủ động hội nhập với nền kinh tế thế giới, đồng thời cũng có những hoạt động ngoại giao đa dạng giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Hướng đi này đã được WIPO ghi nhận trong Báo cáo GII 2020, Việt Nam là một trong những ví dụ điển hình của việc hưởng lợi từ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và mạng lưới ĐMST.
Cùng với đó, gần đây, khu vực doanh nghiệp đã tích cực, chủ động nắm bắt các cơ hội thị trường, dần hình thành cộng đồng doanh nghiệp có khả năng học hỏi và ĐMST, thể hiện qua xu hướng chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp chiếm tỷ lệ ngày càng tăng, đến nay đã chiếm phần lớn trong tổng chi R&D của cả nước. Liên kết viện trường - doanh nghiệp, liên kết cụm cũng được tăng cường.
Báo cáo của WIPO cho thấy, các nước xếp trên Việt Nam trong GII 2020 đều là các quốc gia/nền kinh tế phát triển, thuộc nhóm thu nhập cao. Trong nhóm 29 quốc gia có thu nhập trung bình thấp được xếp hạng năm 2020, Việt Nam tiếp tục giữ vị trí đứng đầu (năm 2019 nhóm này có 26 quốc gia và Việt Nam cũng đứng đầu). Trong 10 nước khu vực Đông Nam Á, Việt Nam duy trì vị trí thứ 3, sau Singapore và Malaysia.
Theo các chuyên gia của WIPO, trong bối cảnh các quốc gia/nền kinh tế khác luôn nỗ lực cải thiện kết quả ĐMST, chưa kể những biến động khó lường trên phạm vi toàn cầu đã và đang diễn ra trong thời gian qua, Việt Nam vượt qua thách thức, duy trì được thứ hạng 42, tiệm cận nhóm 40 quốc gia/nền kinh tế dẫn đầu như đã đạt được năm 2019 là một nỗ lực rất lớn.
Có thể nói, chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu như một đánh giá khách quan của quốc tế về từng lĩnh vực quản lý nhà nước trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Các Bộ, ngành, địa phương qua đó nhận ra được những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác quản lý nhà nước của mình. Từ đó cần phải tập trung vào khắc phục những điểm yếu cũng như phát huy các điểm mạnh.
Theo các chuyên gia, để tiếp tục cải thiện thứ hạng trong chỉ số GII một cách bền vững, Việt Nam cần tiếp tục chú trọng cả các yếu tố đầu vào của đổi mới sáng tạo, trong đó, đặc biệt lưu ý cải thiện các nhóm chỉ số về hạ tầng công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ thông tin, cải thiện môi trường kinh doanh, chất lượng các quy định pháp luật, nâng cao chất lượng lực lượng lao động./.
T.H (tổng hợp)